Oefenveld SF 10 Marrum

Op 13 augustus 1940 kwamen de Duitsers met 100 man met kruiwagen een oefenveld voor bommenwerpers aanleggen. Op het Noorderleeg werd vee ingeschaard en gras verkocht. De polhoeder (beheerder) Roeda heeft aangegeven dat het gebied met storm regelmatig onder water liep maar de Duitsers lieten zich daardoor niet afschrikken. Het oefenveld behoorde bij de Fliegerhorstkomandantur op de vliegbasis Leeuwarden. Het had de naam SF 10 Marrum, SF staat voor Scheinflughaven. Op 17 augustus was het oefenterrein klaar en in oktober zijn de voorbereidingen voor de aanleg van de straatweg naar de huidige bunker begonnen. In 1941 is de bouw van de bunker begonnen. Aannemer Van Slooten uit Oude Bildtzijl heeft daaraan meegewerkt, De zoon van de aannemer heeft op 15 december 1941 de gesneuvelde bemanningsleden van de Junkers zien liggen toen hij cement gebracht had. Net als andere bunkers van deze soort heeft een spiegelsysteem bij de halfronde opening bovenaan de bunker gediend als 360 graden waarneming systeem. Deze opening is later dichtgemaakt en de spiegels zijn verdwenen.

De waarnemingspost is gemaakt van beton met muren van 50 cm dik. Het dak is voor een bunker erg dun. De vloer van de bunker is verhoogd aangelegd en via een betonnen trap is de deur van de bunker te bereiken.

Op 6 januari 1941 is de eerste melding van een oefening waarbij met vliegtuigen geoefend en geschoten zou worden. Voor een oefening moet de polhoeder zorgen dat alle vee en mensen van het veld gehaald worden. Hij moet ook zorgen dat de gaten van oefenbommen en bij nood afgeworpen bommen weer dicht gemaakt worden.

Er was een grote rode N gemaakt bij de zomerdijk. Die plek was bedoeld om bij nood scherpe bommen af te werpen. Er was een richtpunt met een straal van 500 meter er omheen. Er waren, van houten geraamten, twee scheepsdoelen in gemaakt waarop de vliegtuigen oefenbommen konden gooien. Zie bovenstaande luchtfoto van 13 september 1944.

De oefenbommen waren van beton en voorzien van glazen buizen met chloorsulfonzuur. Als een bom de grond raakte ontstond er rook en zo kon in de waarnemingsbunker het resultaat waargenomen worden. Er zijn later toen er aardappels verbouwd zijn door de toenmalige polhoeder Hiddema bij het ploegen diverse oefenbommen gevonden en soms werd daarbij de rokende lading geraakt.

Op 6 juni 1942 zijn drie man omgekomen bij het opruimen van een echte vliegtuigbom. Een tweede bom is op 7 juni zonder ongelukken tot ontploffing gebracht. Deze explosies veroorzaakten een krater met een middellijn van 50 meter en moesten door de polhoeder weer worden dichtgemaakt. Op de luchtfoto van 1944 is een opgevulde bomkrater krater nog duidelijk te zien.

Er is ook met boordmunitie op schietschijven op de kwelder bij de zomerdijk geschoten. Naast de bunker was een soort markering aangebracht waarvan de functie niet bekend is.

Op 25 mei 1943 was er voor het eerst een oefening met een soort kanon, dit veroorzaakte veel overlast voor de polhoeder. In juli 1943 werd er elke avond geoefend waardoor elke avond het vee verweid moest worden.

Voor het gebruik van het gebied (144 hectare) ontving de NV Noorderleegs-Buitenveld voor de periode 1941 tot 28 februari 1943 bijna 6000 gulden schadevergoeding van Luftgaukommando Holland, Verwaltung II 2c, Dienststelle L36127. Ook in januari 1944 is nog een vergoeding betaald voor het gebruik van het gebied . 

Na de oorlog was er op diverse plaatsen schade door inslag van kogels en granaten zichtbaar. Dit is bij de restauratie door It Fryske Gea uit het zicht geraakt. Zie onderstaande foto van de bunker na de oorlog. Bron: Fam. Roeda

Bij het oefenen zijn drie Duitse vliegtuigen in het buitendijkse gebied neergestort. Een van die vliegtuigen zit, met de piloot, nog in de grond. In 2016 is aan de bunker een paneel onthuld met het verhaal over het oefenveld en van de piloot Georg Wilhelm van 21 jaar.

Hieronder een foto van een deel van de oefenbommen van 50 kg en 250 kg die in 2016 en 2017 gevonden zijn bij het explosievenonderzoek op de locatie van de nieuwe zoet/zout overgang Project Vijfhuizen.

De bunker is als opslagplaats door de polhoeder gebruikt. Ook als schaftplaats voor landaanwinningwerkers. In de bunker was de geschiedenis in de vorm van een groot aantal namen vastgelegd. Deze zijn tegenwoordig niet meer allemaal zichtbaar. Zie afbeelding inscriptie van ‘pake Haring’.  

Op de Landschotse heide in de buurt van Vessum (Noord Brabant) is een vrijwel identieke bunker gemaakt met bijbehorend oefenveld. Met één opmerkelijk verschil dat is de ingang via een trap vanwege de kans op hoog water.

Bij het explosievenonderzoek werd ook deze koperen adelaar gevonden op 2,5 meter diepte samen met een oefenbom. Mogelijk een voorwerp dat op een van de oefenschepen als versiering diende. Daarnaast een 3D impressie van het gevonden voorwerp.

Tegenwoordig is het gebied in beheer bij It Fryske Gea. Waarbij in het kweldercentrum en op de bunker ook aandacht voor het verhaal van de oorlog is gegeven.